دانش و تاریخ سیاسی
شما چه کسی را سیاستمدار میدانید
این که سیاست چیست و شما چه کسی را سیاستمدار میدانید
شاید به تعداد آدمهای روی زمین تعریف و پاسخ داشته باشد. از نگاه یک زن خانه دار سیاست بسیار متفاوت خواهد بود با یک خانم یا آقای کارمند دولت و یا یک نماینده مجلس . و از نگاه یک بازاری و یا کارخانه دار بسیار متفاوت با یک خلبان و یا یک دندانپزشک . بعضی می گویند سیاست پدر و مادر ندارد و باید از سیاست دوری کرد و بزرگان دین می گویند صداقت بالا ترین سیاست است
بسیاری از مردم حیله و نیرنگ و دروغگوئی و دوروئی و انواع رذائل اخلاقی را، سیاست و سیاستمداری میپندارند،
در حالی که یک سیاستمدار مسلمان نباید آلوده به انحرافات اخلاقی باشد.
حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام در خطبه ۴۱ از مسخ ارزشها، و انحراف دیدگاههای روزگار خود مینالد که:
اَصْبَحْنا فی زَمانٍ قَدِ اتَّخَذَ اَکْثَرُ اَهْلِهِ الْغَدرَ کَیساً
(در روزگاری قرار گرفتهایم که بیشتر مردم نیرنگبازی را سیاست میدانند.)
و در خطبه ۲۰۰ میفرماید:
وَ لَوْلا کَراهِیهُ الْغَدْرِ لَکُنْتُ مِنْ أدْهَی النَّاس
(اگر زشتی نیرنگبازی نبود من از تمام انسانها سیاستمدارتر بودم.
در حالی که یک سیاستمدار مسلمان نباید آلوده به انحرافات اخلاقی باشد.
حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام در خطبه ۴۱ از مسخ ارزشها، و انحراف دیدگاههای روزگار خود مینالد که:
اَصْبَحْنا فی زَمانٍ قَدِ اتَّخَذَ اَکْثَرُ اَهْلِهِ الْغَدرَ کَیساً
(در روزگاری قرار گرفتهایم که بیشتر مردم نیرنگبازی را سیاست میدانند.)
و در خطبه ۲۰۰ میفرماید:
وَ لَوْلا کَراهِیهُ الْغَدْرِ لَکُنْتُ مِنْ أدْهَی النَّاس
(اگر زشتی نیرنگبازی نبود من از تمام انسانها سیاستمدارتر بودم.
اما وقتی تعریف سیاست را دنبال می کنیم و یا تعاریف ان را راه برای فهمیدن اسان تر می شود.
الف: سیاست به معنای «علم قدرت:
عدهای از نظریهپردازان غربی مانند: فرانکل، ماکیاول، فرانکلین لووان بومرور، نیچه و …، علم سیاست را «علم قدرت» دانستهاند. اگر چه این تعریف دست کم در عمل از ابتدای تشکل حکومتها در جامعهی بشری وجود داشت، اما شاید تدوین کلاسیک این تعریف به «موریس دوورژه» بر میگردد. (اصول علم سیاست، موریس دوورژه، ترجمه دکتر ابوالفضل قاضی، صص ۱۸-۱۷)
باید توجه داشت که هیچ دلیل علمی برای این تعریف (سیاست یعنی قدرت) ارائه نشده است، بلکه چون از همان ابتدا قدرتمندان، اگر هیچ اطلاعی از علم سیاست نداشته باشند، حکومت و سیاست به معنای حکومت را در اختیار گرفتهاند، طرفداران قدرت نیز این تعریف را ارائه داده و با نقد تعاریف دیگر بر آن پافشاری دارند.
ب : سیاست به معنای -علم دولت
عدهای دیگر از نظریهپردازان غربی، نظریهی فوق را تعدیل کرده و بیان داشتهاند که سیاست یعنی «علم دولت» و منظور علمی است که رفتار دولت را مورد بررسی و مطالعه قرار میدهد. (نظریههای دولت، اندرووینست، ترجمه حسین بشری، ص ۲۰)
در پاسخ به این پرسش که سیاست چیست؟، باید به نکتهای اشاره کرد و آن این است که این مفهوم در همهٔ جامعه، بستر وقوع سیاست به عنوان یک فعالیت علمی و نظری جامعه انسانی است. مفهوم جامعه چنان در نزد علمای جامعهشناسی و مردم شناسان دیده میشود، از جمله مفاهیم قدیمی است که انسانها به منظور رفع نیازها و رفع مشکلات خود به صرافت تجربه دریافتهاند که با تشکیل جامعه بهتر میتوانند بر مشکلات خود فائق آیند و نیازهای خود را مرتفع سازند، ضرورت پیدایش جامعه از سویی ریشه در انگیزههای غریزی و از سویی ریشه در رفتارها و اضطرارهای مادی دارند که انسانها را احاطه کرده است، بشر ابتدایی با سیل مراحل تکامل زیستی و بیولوژیک خود به تدریج از غارها خارج شدهاند و یک جا نشینی در قالب گروههای متشکل از خانوارها را آغاز کردند، روند تکامل زیست شناسیک بشر نیز حکایت از حرکت به سمت تشکیل جامعه دارد.
آیا هدف از آفرینش انسان را میتوان سیاست نامید؟
انسان یک موجود اجتماعی نیست که مانند زنبور عسل و یا مورچه یک زندگی کاملاً سلسه مراتبی و محدود ویا با انعطاف کم داشته باشد انسان میتواند به صورت فردی هم به حیات خود ادامه دهد ولی چون رشد و تعالی او و نیل به سعادت در اجتماع یافت میشود رو به یک زندگی اجتماعی میآورد پس انسان یک موجود سیاسی است نه یک موجود اجتماعی.
اگر در مخلوقات خداوند تأمل شود، میتوان دریافت تنها این انسان است که قابلیت ایجاد مدینه را دارد و میتواند شهرهای بسیار کاملی را بنا کند شاید ملائکه و اجنه دارای مقام یا دیار باشند امّا دیار آنها را نمیتوان یک مدینه نامید. چون از بافت اجتماعی و سیاسی کاملی برخوردار نیست
اگر در مخلوقات خداوند تأمل شود، میتوان دریافت تنها این انسان است که قابلیت ایجاد مدینه را دارد و میتواند شهرهای بسیار کاملی را بنا کند شاید ملائکه و اجنه دارای مقام یا دیار باشند امّا دیار آنها را نمیتوان یک مدینه نامید. چون از بافت اجتماعی و سیاسی کاملی برخوردار نیست
مردم شهر نشین و پیشه ها
با ایجاد جامعه های پیچیده تر و عبور از نیاز های اولیه و شرایط نخستین آفرینش و بودن نیاز ها و خطر ها و تنوع در زندگی نیاز بر این شد که هر کسی بصورت تخصصی پیشه و فعالیتی را دنبال کند اما تامین امنیت و اداره شهر هم پیشه ای است که سیاستمدار دارد و هم وظیفه او اگر چه تاریخ بشر پر است از مالکیت بر زمین و ثروت و مردم توسط تاج داران اما
سیاست علم اداره دولت است و سیاستمدار اجرا کننده آن ، پس سیاست خدعه و یادگیری نیرنگ نیست سیاست علم اداره جامعه بسمت هدف غایی است. ظلم های حاکمان فاسد معنی سیاست و سیاستمدار نیست.
- سید محسن مدنی
- http://www.ashoora.ir
- http://siasat-1390-3.persianblog.ir