محمد بن سلمان: شاهزاده ای که هیچگونه ملاحظه ای ندارد

۰ 125 زمان تقریبی مطالعه 5 دقیقه

محمد بن سلمان: شاهزاده ای که هیچگونه ملاحظه ای ندارد

درعربستان سعودی قدرت در دستان شاهزادۀ جوانی متمرکز می شود: ولیعهد محمد بن سلمان
وی خود را اصلاحگری نشان می دهد که از منافع جوانان حمایت می کند
کارشناسان باور نمی کنند – وهشدار می دهند

هافینگتن پست – چنین می نماید عربستان سعودی، این کشورِکویریِ

واقع درشبه جزیره عرب را طوفانِ مدرن سازی درمی نَوردَد. بازمانده های گذشته – ممنوعیت رانندگی برای زنان، سلطۀ پلیس امنیت اخلاقی، فساد، وابستگی به نفت – ظاهراً ازجا کنده می شوند.

آنکه این سَر- و-صداها را ایجاد کرده شاهزاده محمد بن سلمانِ ۳۲ ساله پسرپادشاه است.

اما همانند توفان های سهمگینِ شن درصحرا که جلوی دید را می گیرند، او نیزمانع می شود آنچه را واقعاً درپادشاهی سعودی رخ می دهد به وضوح ببینیم. اما همانی را هم که کارشناسان می توانند تشخیص دهند برایشان هشداردهنده است.

مردی بی تجربه با قدرتی تقریباً نامحدود

شاهزاده محمد بن سلمان، ظرف کمترین مدت، درعمل ازیک پسرِکمترشناخته شدۀ خاندان بزرگِ حاکم – به گفتۀ کارشناسان فقط درحلقۀ پسرانِ پادشاهانی که تاکنون بوده اند بیش از ۱۰۰ شاهزاده وجود دارد – به قدرتمندترین فرد درکشورتبدیل شده است.

وقتی پدرش سلمان بن عبدالعزیز آل سعود برتخت پادشاهی نشست فوری پسرش را به وزارت دفاع برگمارد – یعنی فرماندۀ ارتش…
… وازجمله ریاست دربارکه دسترسی به پادشاه زیرنظراوست.
در ژوئن ۲۰۱۷ پدرش او را برمنصب ولایتعهدی نشاند. ولیعهدِ وقت، محمد بن نائف، پسرعموی سلمان که وزیرکشورهم بود، درخانه محبوس شد. شایعه شده قرص های قند محمد بن نائف را اینقدربه او ندادند که ناچاربه استعفاء گردید.

در ژوئیه ۲۰۱۷ حکومت از وزارت کشور، آخرین اختیارات را هم درامنیت داخلی گرفت و به مجمعی سپرد که تحت امرپادشاه است. کارشناسان می گویند: بین سلمان درعمل این مجمع را اداره می کند.

به عنوان رئیس شورای اقتصاد وتوسعه، اَبَرطرحِ “چشم اندازِ ۲۰۳۰” را پیش می راند.
شرکت نفتی آرامکو که ارزش آن ازقرار، حدود یک ونیم بیلیون دلار است تحت امراوست.

گیدُو اِشتاینبِرگ، کارشناس خاورنزدیک دربنیاد علم و سیاستِ برلین، می گوید پشت همۀ این سمت ها، شخصِ شاهزاده ناپیدا می شود.

” این امر ارزیابی دراین مورد را دشوار می سازد که چه چیزدرسیاستش ازخود اوست و چه سهمی رهبری سعودی دارد و کدام بخشش از امارات متحدۀ عربی می آید. ولیعهد امارات محمد بن زیاد آل نحیان مشاورامین وی محسوب می شود.”

هِنِرفوورتیگ از مؤسسۀ مطالعات بین المللی ومنطقه ایِ درهامبورگ، این قدرت یابی سریع و بی ملاحظه را به خود محمد بن سلمان بازمی گرداند: ” ابتکارات یقیناً از خود اوست. وی ازتاریخ خاندان حاکم درس گرفته است: باید مادام که پدرش حکومت می کند تا جایی که ممکن است برای خود منابع دست وپا کند. باید عجله کند. زیرا شاه سلمان بیماراست.”

برای فوورتیگ محرز است که تصمیم های مهم داخلی وخارجی شاهزاده، بیانگر” سیاستِ معطوف به قدرتِ بی ملاحظۀ” اوست:” ۶۰ درصد ازجمعیت سعودی زیر بیست سال دارند. باید نظراین جوانان را جلب کند، این اتفاق با مدرن سازی و کنشگری با ظاهری پرهیاهو (آکسیونیسم) انجام می شود. وی خود را کاربَلَد نشان می دهد. کارهایش تأثیرمی گذارد. خیلی از جوانان تاکنون با شیفتگی به این شاهزاده نگاه می کنند.”

واقعاً هم این مرد جوان درکمتراز دوسال خیلی جلب توجه کرده است:

۱- مبارزه علیه فساد

بن سلمان به عنوان رئیس کمیسیون مبارزه بافساد، دراقدامی بیسابقه دستوربازداشتِ بیش از ۲۰۰ سعودی را داد، ازجمله اعضای خانوادۀ سلطنتی، وزیراقتصاد وهمچنین ثروتمندترین فعال اقتصادی کشوریعنی شاهزاده الولید بن طلال. برخی از آنان درهتل مجلل ریتزکارلتون هستند واجازۀ بیرون آمدن ندارند.

به این ترتیب ولعیعهد نه فقط می تواند خود را به عنوان پاکدست جلوه دهد بلکه درعین حال، خیال خود را ازمدعیان بالقوه اش نیز راحت می کند:

کارشناس خاورنزدیک اِشتاینبِرگ می گوید: ” عربستان سعودی فقط وقتی می تواند باثبات ترشود که تعداد زیادی از اعضای خانواده خنثی شده باشند. زیرا بزرگترین خطر برای ثبات، خانوادۀ بزرگِ حاکم با مراکزقدرت متعدد خود بوده است.”

اگرهنوزکسی بخواهد مقاومت کند زمینۀ مناسبی ندارد: طبق یک قانون جدید، انتقاد مستقیم یا غیرمستیقم از ولیعهد می تواند به معنای تا دهسال زندان باشد.

۲ -اعلام جنگ به روحانیت

اینکه زنان درسعودی سرانجام اجازۀ رانندگی پیدا کرده اند، اینکه پلیس امنیت اخلاقیِ همه جا حاضر، بخشی از اختیاراتش را ازدست داده، تحسین و تمجید خیلی ازجوانان سعودی را درپی داشته است.

البته معلوم نیست پشت این قضیه چیست: اشتاینبِرگ می گوید: ” اقدامش علیه روحانیون درکشور، بیشترنشانگر نفوذ امارات است تا برنامه ای برای تحدید قدرت روحانیت. شاهزاده محمد بن سلمان ، برخلافِ آنچه اغلب ادعا می شود،علیه وهابیت و شریکان خاندان حاکم قدعلم نکرده است. اقدامات دوماه پیشش به ویژه متوجه واعظان ازطیف اخوان المسلمین بوده است.”

امارات عربی متحده علیه اخوان المسلمین لشکرکشی می کنند زیرا از نفوذ این تشکیلات نگران است.

۳- بحران با قطر

سیاست خارجی ولیعهد خیلی حساس تراست. عربستان سعودی از ژوئن امسال همراه با برخی ازکشورهای عربی، ازجمله امارات متحدۀ عربی، کشوهمسایه قطر را تحریم کرده اند. ظاهراً چون امیرنشین قطراز تروریست ها حمایت می کند – منظوربه ویژه اخوان المسلمین است – وچون مناسباتش با رقیب سعودی یعنی ایران بیش ازحد خوب است.

ظاهراً دراین بحران که پایانش معلوم نیست محمد بن سلمان نقش فعالی دارد. این بحران، اگرکه قطراین چنین سرسختانه از خود دفاع نمی کرد، فرصتی می بود برای ولیعهد که خودی نشان دهد.

۴- جنگ دریمن

عربستان سعودی از مارس ۲۰۱۵ درکشورهمسایه یمن با شورشیان حوثی می جنگد که موردحمایت ایرانند. با پیامدهای فاجعه بارانسانی – ۱۰ هزارکشته و بیش ازهفت میلیون گرسنه – وبدون هیچگونه مؤفقیت سیاسی.

اِشتاینبِرگ می گوید: ” انجام این جنگ برای مقابله با نفوذ ایران، تصمیم کلِ رهبری سعودی بود، با تأثیرتعیین کنندۀ امارات متحدۀ عربی. اما درماه های گذشته شاهد اختلاف عقیدۀ آشکاری بین سعودی ها و اماراتی ها درمورد چگونگی انجام جنگ هستیم. در این خصوص تا حدی بی ملاحظگی محمد بن سلمان، نوعی بی توجهی معلوم می گردد.”

استدلال محافظه کارانه ای است. می توان این چنین نیزگفت: محمد بن سلمان از انجام هیچ کاری روگردان نیست تا تن به این خطرندهد که جنگی را ببازد که با نامش به عنوان وزیردفاع، گره خورده است.

۵- موضوعِ نخست وزیر لبنان

اوایل نوامبر نخست وزیرلبنان سعد حریری تحت شرایط مرموزی استعفاء کرد. اینگونه می نماید که گویی سعودی ها وی را به ریاض خواندند و ناچاربه کناره گیری کردند. احتمالاً چون برای آنها نفوذ ایران روی نخست وزیربیش از حد زیاد بود.

مدیرمؤسسۀ مطالعات بین المللی ومنطقه ایِ درهامبورگ، فوورتیگ، می گوید: ” برای هرانسان عاقلی مشکل بود ببیند که بن سلمان درنوامبر بعد ازتجربیات فاجعه بار دریمن، آوردگاهی نیزدر لبنان بازمی کند.”

“خطر را با دست می توان لمس کرد”

فوورتیگ گرچه معتقد نیست که بن سلمان می خواهد خاورنزدیک را با سیاستش بی ثبات کند اما می گوید دقیقاً همین اتفاق افتاده است: ” وما نمی دانیم وی در ژانویه چه درنظردارد.” به تعبیرفوورتیگ ممکن است درجای دیگری جرقۀ آتش زده شود – هرجا که اختلاف بین سنی وشیعه بارز است، مانند بحرین یا عراق ویا سوریه.

درهرحال انباراسلحۀ محمد بن سلمان خالی نخواهد شد – به مدد سفارش های نجومی، هم درآمریکا وهم درآلمان.

سازمان اطلاعات خارجی آلمان اواخرسال ۲۰۱۵ در صراحتی نامرسوم، درمورد ولیعهد عربستان سعودی هشدارداده بود: ” موضع دیپلماتیک تاکنون محتاطانۀ رهبرانِ سالخوردۀ خانوادۀ سلطنتی، جای خود را به سیاست مداخله جویانۀ نسنجیده می دهد.”

فوورتیک می گوید: ” خطر را می توان با دست لمس کرد.”