فیلم «توهین» ، داستان دونفر نیست داستان دو قوم و فرهنگ و همسایگی است.

…………..
فیلم توهین

The Insult

توهین (فرانسویL’insulte ،(فیلمی است که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد. این فیلم در نودمین دوره جوایز اسکار که از طرف لبنان برای آکادمی فرستاده شده بود، نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم خارجی‌زبان شد.

این فیلم توسط زیاد دوئیری (Ziad Doueiri) کارگردانی شده و بازیگر نقش مهندس فلسطینی “کامل ال باشا” (Kamel El Basha) برنده جایزه جام والپی از جشنواره ونیز برای بهترین بازیگرمرد شده است.

این فیلم در لبنان با نام پرونده شماره ۲۳ (قضیه رقم ٢٣) به نمایش درامده است

چرا باید این فیلم را دید:

قبل از ادامه بحث در مورد فیلم ، اطلاعاتی در خصوص داستان فیلم و حوادثی که قبل از ان اتفاق افتاده و منجر به بروز چنین رخدادی شده است رابه شما عزیزان ارائه میکنم.

– کشتار صبرا و شَتیلا به وقایعی اطلاق می‌شود که در ۱۶ سپتامبر تا ۱۸ سپتامبر ۱۹۸۲ و در طول جنگ داخلی لبنان در اردوگاه پناهندگان فلسطینی در لبنان به وقوع پیوست و در آن شبه‌نظامیان فالانژ لبنانی به انتقام ترور بشیر جمیل، رئیس جمهور لبنان و رهبر حزب فالانژ (معروف به کتائب) از فلسطینیان، به دو اردوگاه صبرا و شتیلا در بیروت غربی وارد شدند و بین ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ نفر از فلسطینیان را به قتل رساندند.

عملیات نیروهای فالانژ لبنانی تحت رهبری ایلی حبیقه انجام گرفت که بعدها در دهه ۱۹۹۰ میلادی به عضویت مجلس لبنان درآمد و بعداً وزیر کابینه شد. تعداد کشته‌شدگان این کشتار از ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ نفر برآورد شده‌است.

(این کشتار در محدوده تحت کنترل نیروهای دفاعی اسرائیل به وقوع پیوست).

دولت اسرائیل سعی کرد با محکوم کردن حادثه کشتار دستور تشکیل کمیته تحقیقاتی کاهان را در فوریهٔ ۱۹۸۲ میلادی صادر کند. این کمیته مستقل در نتایج تحقیقاتش آریل شارون را که فرمانده محلی نیروهای دفاعی اسرائیل در منطقه بود به دلیل سهل‌انگاری و دست کم گرفتن واکنش فالانژهای مارونی لبنان، مقصر اعلام کرد. کمیته کاهان به ریاست اسحاق کاهن رئیس وقت دادگاه عالی اسرائیل تشکیل شده بود. (منبع :ویکی پدیا)

*در سال ۲۰۰۸ میلادی، آری فولمن کارگردان اسرائیلی، فیلم انیمیشنی به نام والس با بشیر را در همین رابطه و بر اساس خاطراتش از وقایع کشتار صبرا و شتیلا را ساخت. فیلم والس با بشیر یکی از امیدهای اصلی برای تصاحب نخل طلای ۶۱مین جشنواره فیلم کن محسوب می‌شد.که در نقد و بررسی بعدی به ان خواهیم پرداخت. (آری فولمن در آن‌زمان یک سرباز وظیفه در ارتش اسرائیل بود که بر حسب اتفاق در بیرون از اردوگاه‌های پناهندگان صبرا و شتیلا مستقر شده بود.)

این فیلم با سخرانی رهبر حزب مسیحی که خود را دنباله روی احداف بشیر جمیل معرفی میکند شروع میشود .

بشیر جمیل همانطورکه در ادامه فیلم تکه ای از سخنرانیش را خواهیم دید از حضور فلسطینی ها در لبنان شدیدا ناراحت است و حزب خود را به این موضوع تشویق و سوق میدهد که” فلسطینیها هر جا میخواهند بروند مهم اینکه اینجا نمانند.”

موضوع داستان از یک درگیری ساده و احمقانه بین یک فالانژ مسیحی و یک فلسطینی شروع میشود . از یک توهین ساده که مهندس فلسطینی به این تعمیرکار مسیحی میکند.

و قضیه کش پیدا میکند ، با لجاجت مهندس فلسطینی”یاسر” برای عذرخواهی نکردن و اصرار “طونی” برای ابراز پشیمانی در مقابلش.

در سکانس درگیری طونی و یاسر میبینیم که یاسر به اجبار کارفرمایش برای عذر خواهی از طونی امده اما با شنیدن سخرانی راسیستی بشیر جمیل که در حال پخش است و به نوعی طونی را مصموم کرده شبیه بمبی در استانه انفجار است.طونی با حرکتی نمادین سخرانی را قطع میکند و برای شنیدن عذر خواهی یاسر (انگار از مواضع خود عقب نشینی کرده )پیش او میرود . اما برای یاسر هم عذر خواهی در مقابل چیزهایی که اتفاق افتاده چندان ساده نیست و مدام با خود کلنجار میرود.در نهایت این طونی است که فتیله این کینه چند ساله را روشن میکند و نفرتش را روی یاسر بالا میاورد و ضربه کاریش را با جمله “ای کاش اریل شارون همه تان را از بین برده بود” (اشاره به کشتار صبرا وشتیلا) بر یاسر وارد میکند و یاسر که از خود بیخود شده به او حمله میکند و با یک مشت باعث شکسته شدن دو دنده طونی میشود.

این داستان دونفر نیست داستان دو قوم و فرهنگ و همسایگی است که در این قابل بیان شده است.

هنگام بازگشت از بیمارستان واکنش پدر طونی هم در نوع خود جالب است( به عنوان نسلی که بیشتر در کنار جریانات و تحولات لبنان بوده) او از پسرش که به خلقیات او واقف است دفاع نمیکند . اونمی گوید که حق با یاسر است ولی به طونی (به عنوان نسل جدید) می گوید که در اشتباه است و رفتار درستی ندارد و همینطور مطرح کردن شکایت یک مسیحی از فلسطینی که هیچ وکیلی حاضر به قبول ان نیست. همسر طونی نیز با او و رفتارش مخالف است.

اما “طونی” دست بردار نیست وپای پلیس و دادگاه را به ماجرا باز میکند واین یاسر است که قهرمانانه خود را تسلیم میکند و در دادگاه اول هم پیروز میشود.

سکانس دادگاه اول هم دیدنی است و بیننده را بر سر دو راهی قرار میدهد تا واقعا حق را به چه کسی بدهد.هر چند که کفه ترازو را عمدا به سوی یاسر خم میکند.و به گفته طونی انگار مطمعن بود که دادگاه به نفعش حکم میدهد . اما از سوی دیگر انگار فلسطینی با سکوت خود قصد دارد این جامعه را برهاند از یک درگیری بزرگتر جلوگیری کند و یا احترام از دست رفته اش را باز یابد .شبیه جمله زیبای همسر طونی”ادمهایی که تحقیر میشوند اخر سر از خود متنفر میشوند”کنیه از مسیحیانی که در کنار مسلمانان لبنان زندگی میکنند اما انگار غریبه اند.

طونی تحمل این شکست را ندارد و خود را ترد شده میداند و عمل بی فکر او با عث بدنیا اندن زودرس بچه اش میشود و راه را برای طرح دعوایی مجدد باز میکند.

فرزندی که به عنوان طفل نوپای لبنان است که زوردتر از موعد به دنیا آمده خیلی زودتر از ارامش و صلح خیلی زودتر از اصلاح اوضاعی که توسط خود لبنانی ها و همسایگان طرافش برای او بوجود امده واینطور که بنظر می اید تا اینده نزدیک قابل اصلاح نیست .

سکانس مباحثه وکیل طونی با او خیلی چیزهای این موضوع را روشن میکند.و همینطور مباحثه وکیل یاسر با او و جمله زیبای او که میگوید به این دلیل وکالت را میپذیرم که “شما فلسطینی ها بیشتر وقتها از حق خود محروم شده اید” و بعدها معلوم میشود این دو وکیل پدر و دختر هستند. فلسطینیهایی که با لبنانی ها حتی مسیحی های لبنانی مخلوط شده اند،ازدواج کرده اند و زندگی میکنند.

جالب اینجاست که هر دو طرف ماجرا شعار درستکاری و عدالت میدهند و در خلال محاکمه خواستار خیر و صلاح برای همدیگر هستند در عین حال با هم سر جنگ و دعوا دارند.و از ضرباتی که وکلا برای برنده شدن به طرفین میزنند ناراحت میشوند.

در خلال روند دادگاه دوم هم بسیاری از موضوعات مربوط به طرفین روشن میشود از نظام اداری بی سرو سامان ان دوره حتی کیفیت دادرسی که مسایل سیاسی و اجتماعی در ان بسیار دخیل است و امکان صحیح دادرسی به دلیل برخورد احساسی طرفین و حتی خود دادگاه امکان پذیر نیست .

نقاط قوت فیلم:

جلسات پایانی دادگاه کار از درگیری دو نفر به جنگ سیاسی و اجتماعی بین لبنان و فلسطینی های مهاجر کشیده میشود و حتی مقامهای رده بالای مملکتی نیز سعی در حل مشکل دارند که متاسفانه به بن بست میرسند

معاونی که یاسر را از کار بیکار کرده حالا خودش از همه میخواهد که در کنار یاسر باشند و همه برای پروپاگاندای خود در حال تلاشند.

دنیای ارمانی دوئیری در حال شکل گرفتن است دنیایی که در ان یک لبنانی مسیحی میتواند ازادانه با رییس جمهورش مباحثه کرده و او را به خاطر عملکرد دستگاه های ذیربطش بازخواست کندو باعث شود که لبنان مانند یه کشور جهان اولی رفتار کند و..

جلسات دادگاه که در اخرین انها قتل عام دامور مورد بررسی قرار میگیرد از صحنه های احساسای فیلم است و وکیل مدافع طونی میگوید انقدر که به فکر فلسطینی ها بودیم از مردم خود غافل شدیم و به انها اهمیت نداده ایم و عاملان ان جنایات هنوز ازادانه جولان میدهند اما قربانی های انها در حال زجر کشیدنند.

کلوزاپ هایی که بعضا در فیلم هم میبینیم خوب هستند و احساسات بازیگرها را منتقل میکنند.

کنار امدن طونی با خود و رفتن به زادگاهش و دراغوش کشیدن نوزادش که تمثیلی از لبنان نوپاست اورا به ارامش روحی میرساند

سکانس دادگاه اخر هم خیلی زیباست

رییس دادگاهی که قانع شده حق با طرفین است

یاسری که از نظر دادگاه شوکه و سردرگم است و طونی ای که از حکم برائت یاسر خوشحال میشود.

وکلای مدافعی که باهم رودر رو نیستند و باز پدر و دختر شده اند گرچه پدر از شکست خود غمگین است.

و طونی و همسرش که تحتالحفظ پلیس به ماشین برده میشوند و نمادی از مسیحیان لبنانی که انگار لبنان انها را دراغوش گرفته و محافظت میکنند راهی خانه شان میشوند.و در نهایت با نگاهی خرسندانه همدیگر را بدرقه میکنند.

نکاتی که باید بیشتر به آن توجه میشد:

درگیری طونی با یاسر و چرا یاسر انجا رفته بود کمی مجهول است اگر میخواست خود را تبرعه کند و یا از عذاب وجدان خود رها شود نیز روی هم رفته خوب جمع وجور نشد.

تصاویری با سرعت و نامفهوم که البته شاید برای لبنانی ها مفهوم داشته باشند در سرتا سر فیلم میچرخند.

کلوزاپ ها بهضا از نقاط قوت به نقاط ضعف هم بدل میشوند .

دادگاهها با نقش روشنگری وارد میدان میشوند اما بعضا حوصله سربر میشوند.

کلام آخر:

لبنان، فلسطین، مسیحی، مسلمان، شیع و سنی در کنار هم در حال زندگی در خاورمیانه هستند اینکه تعادلی میان انها بوجود خواهد امد یا امده و نیاز به حفظ و نگهداری ان در منطقه است باید منتظر بود و به نتیجه ان نگریست. اما انچه قطعا مشخص است این است که سیاستمداران نیستند که این مشکلات را حل خواهند کرد بلکه در وحله اول این خود این قومیتها هستند که باید این موضوع را در درون خود حل کنند.

*امیدوارم از دیدن این فیلم زیبا لذت ببرید با تشکر

کیوان حق شناس

https://keivan-haghshenas.blogsky.com