اصطلاحات مرزی
تعریف مرز :
– آخرین حد قلمرو زمینی ، هوائی و دریایی و تحت الارضی هر کشور را مرز آن کشور می گویند .
– مرز مهمترین عامل تشخیص و جدائی سرزمین یک کشور از کشور همسایه است .
– خطوط مرزی خطوطی اعتباری و قراردادی است که بمنظور تحدید حدود یک کشور روی زمین و اسناد مرزی مشخص می شود.
مرزهای دریایی :
خط مبداء: خطی است که از آن مناطق دریایی کشور ساحلی اندازه گیری می شود . خط مبداء مناطق دریایی کشور ج .ا.ا (خلیج فارس ودریای عمان) با استفاده از روش خطوط مستقیم (به استثناء نقاط ۱۴ و ۱۵) که از اتصال ۲۵ نقطه در جزیره های نزدیک به ساحل و دماغه ها ترسیم گردیده بوجود آمده است.
ـ مختصات نقاط مذکور طبق اعلامیه آبانماه ۱۳۵۲ هیئت وزیران مشخص و به مراجع بین المللی اعلام شده است .
آبهای داخلی :این منطقه شامل خورها ، خلیج ها و برخی شبه خلیج ها است که پیش از خط مبداء قراردارند و جزء آبهای داخلی هرکشورمحسوب می شوند دولت ساحلی بر بستر دریا ، آب و فضای هوائی فراز آن حاکمیت کامل دارد .
دریای سرزمینی : ۱۲ مایل از آبهای داخلی به سمت آبهای آزاد که در این محدوده دولت بر روی آب ، بستر دریا ، زیر بستر وفضای بالای آن حاکمیت کامل دارد و از این نظر تفاوتی بین این منطقه و آبهای داخلی نیست ولی از نظر کشتیرانی حقوق دولت ساحلی با محدودیت روبروست چون کشتیهای دولتهای بیگانه میتوانند با استفاده از حق ((عبور بی ضرر)) از دریای سرزمینی عبور کنند .
منطقه نظارت : در ماوراء و مجاور دریای سرزمینی به عرض ۱۲ مایل یک دولت می تواند به منظور جلوگیری از تخلفات گمرکی ، مالی و مهاجرتی و یا مقررات بهداشتی نظارت داشته باشد .
منطقه انحصاری اقتصادی : طبق کنوانسیون سوم حقوق دریاها منطقه ای است در ماوراء آبهای داخلی که عرض این منطقه نباید از ۲۰۰ مایل دریائی از خط مبداء تجاوز کند .
عمق نوار مرز :
– عمق نوار مرز فاصله ایست از خط مرز با عرض معینی به داخل خاک دو کشور که بموجب قراردادهای دوجانبه تعیین می شود .شرایط حاکم برسکنه و مقررات ناظر بر نوار مرزی مذکور ضمن توافقهای دوجانبه با دولت همسایه تعیین می گردد . در بعضی از معاهدات عمق نوار مرزی محدوده عمل مرزبانان دوکشور را نیز شامل می شود .
عابر غیر مجاز :
به اشخاصی گفته می شود که اغلب سهواً و به علت مشخص نبودن خط مرز و یا عدم اطلاع از نحوه عبور خط مرز وارد خاک کشور همجوار گردند و معمولاً فاقد مدارک واسناد معتبر جهت ورود به آن کشور می باشند.
متجاوز مرزی :
به افراد بیگانه اطلاق می شود که تعمداً و با نیت و هدف و برنامه ریزی قبلی بدون در دست داشتن اسناد ومدارک لازم و یا حتی با دراختیار داشتن اینگونه مدارک از مرز غیر مجاز عبور می نمایند.
طرد :
چنانچه متجاوز مرزی پس از طی مراحل مربوطه در مراجع قضائی و انتظامی بدون تنظیم صورتجلسه یا ملاقات مرزی از یک نقطه در مرز اخراج گردد طرد محسوب می شود.
تجاوز :
تجاوز عبارتست از توسل به زور علیه تمامیت ارضی یا حاکمیت سیاسی یک دولت بمنظور تحمیل اداره به آن کشور که بارزترین نوع آن کاربرد نیروی مسلح و تهاجم زمینی یا بمباران هوائی یا محاصره دریائی و زمینی یک دولت بوسیله نیروهای مسلح دولت دیگری می باشد .
دروازه مرزی :
به نقاطی اطلاق می شود که ورود و خروج از آن نقاط با دردست داشتن گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه مجاز می باشد که در چارچوب تفاهم نامه های منعقد شده بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همجوار تعیین می شود این دروازه ها با توجه به ویژگیهای مربوطه بشرح زیر تقسیم بندی می شوند :
۱- دروازه تردد بین المللی : مختص عبور مسافر و وسائط نقلیه حامل کالا و مسافر با دردست داشتن گذرنامه .
۲- دروازه تردد تجاری : مختص عبور وسائط نقلیه حامل کالای تجارتی و خدمه های مربوطه .
۳- دروازه های تردد مرزی : ویژه تردد اتباع مرزنشین با دردست داشتن پروانه گذر صادره از مرزبانی .
۴- دروازه های تردد ویژه : دروازه ای است که برای مدت محدود با هدفهای خاص اجازه ورود و خروج اشخاص یا کالا یا تجهیزات از آن نقاط داده می شود .نشانه های مرزی :
علائمی هستند برای مشخص کردن مسیر عبور خط مرز که از لحاظ نوع و شکل و اندازه و رنگ طبق موافقت دو کشور همسایه مشخص و در فواصل معین روی زمین نصب میگردند .
علائم مرزی در مرزهای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه به ۴ طریق زیر نصب گردیده اند:
۱- میله منفرد در مرزهای خشکی
۲- میله زوجی در مرزهای رودخانه ای
۳- میله سه جانبه در مرزهای مشترک سه کشور
۴- گوی شناور در دریاچه سد ارس
انواع میله های مرزی :
۱- میله مرزی اصلی بصورت فلزی یا سیمانی یا سنگی طبق موافقت دو کشور در نقاط مشخص و معین روی خط مرز نصب می گردد .
۲- میله مرزی فرعی بصورت فلزی یا سیمانی یا سنگی در حدفاصل دو میله اصلی نصب تا خط مرز بهتر و ساده تر قابل شناسائی باشد و معمولاً شکل و اندازه میله های فرعی با میله های اصلی متفاوت است .
۳- میله مرزی متقاطع میله ای است که فصل مشترک مرز ۳ کشور نصب می گردد .
مرزبان :
برای تسریع در حل وفصل اختلافات مرزی و جلوگیری از اتلاف وقت و محو آثار علائم در حوادث مرزی و استیفای حقوق دولت و اتباع مرزنشین نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران افسران با تجربه و متخصص را در مرز می گمارد که مرزبان نامیده می شود و این ماموریت مهم با صدور استوارنامه از سوی وزیر امورخارجه آغاز خواهد شد .
اسناد مرزی ، بین المللی :
تعریف معاهده :
معاهده نوعی توافق بین المللی می باشد که بین دو یا چند دولت با یکدیگر یا بین دولت یا دولتهائی یا سازمان یا سازمانهای بین المللی منعقد می شود و مسئولیتها و وظایف حقوقی برای طرفین ایجاد می کند .
طبق بند الف از ماده دوم کنوانسیون وین (۱۹۶۹) اصطلاح (معاهده) به مفهوم قرارداد بین المللی است که بین کشورها کتباً منعقد گردیده و حقوق بین الملل بر آن حاکم است خواه در یک سند واحد و خواه دو یا چند سند مربوط به ان درج گردد و به آن هر عنوان خاصی داده شده باشد .
از نحوه کار برد عنوان های مختلف برای معاهدات مختلف عناوین: عهدنامه ،کنوانسیون، اعلامیه ، بیانیه ، پیمان ، موافقتنامه ، مقاوله نامه ، یادداشت تفاهم ، پروتکل ، قرارداد ، استنتاج می گردد .
تعریف عهدنامه:
عهدنامه بین المللی یک سند حقوقی رسمی است که در جامعه بین المللی مانند قانون و قرارداد در جوامع داخلی ، تعهداتی را ایجاد می کند، بنابراین قراردادهائی که طرفین متعهد یا یکی از آنها دولت نباشد عهدنامه محسوب نمی گردند .
تعریف کنوانسیون :
کنوانسیون در اصطلاح حقوق بین الملل به (( اسناد چند جانبه بین المللی )) اطلاق میشود که از نظر شکل شبیه معاهده است و مسائلی را در بر می گیردکه مورد قبول تعداد زیادی از دولت ها می باشد.
از کنوانسیون های مشهور می توان به معاهدات بین المللی صلح لاهه (۱۸۹۹،۱۹۰۷) و کنوانسیون ۱۹۳۶ مربوطه به منع تجارت برده و کنوانسیونهای وین راجع به روابط دیپلماتیک (۱۹۶۱) و راجع به روابط کنسولی (۱۹۳۶) اشاره نمود .
اعلامیه یا اعلام نامه :
این اصطلاح در موارد ذیل بکار رفته است:.
۱) معمولاً به معاهداتی اطلاق می شود که قوانین و قواعد موجود را مسجل می کند .
۲) سندی است که در آن دویا چند دولت خط و مشی خود را در مورد بخصوصی و سیاست مشترکی که در باره آن اعمال خواهند کرد اعلام میکنند .
۳)سندی است که طی آن شرح موافقت در تعیین یک خط مشی عمومی راجع به موضوع خاصی بین روسای چند کشور نگاشته می شود.
بیانیه :
سندی است که دولتی به منظور روشن کردن خط مشی سیاسی خود در موضوع خاص یا توضیح جریان بخصوص جریان یا بی اثر کردن اظهارات مخالفین صادر می کند ممکن است بیانیه در حکم قراردادی بین دویا چند دولت وحاوی نظرات و خواسته ها تصمیمات مشترک ایشان باشد و نیز ممکن است بیانیه جهت تشریح وتفسیر ماده یا موادی از معاهده ای که سابقاً منعقد شده صادر شود .
بیانیه نهایی :
بیانیه رسمی یا خلاصه مذاکرات کنگره یا مجلسی است که در آن معاهدات مورد مذاکره نام برده شده یا به اختصار تشریح گردیده است ، امضاء چنین سندی دلیل قبول تعهداتی که در ان تشریح شده و یا نام برده شده نیست .
بیانیه عمومی:
به اسنادی اطلاق می شود که علاوه بر نام بردن تعداد معاهدات مورد مذاکره در کنفرانس خود به صورت یک معاهده در می اید بنحویکه هر یک از معاهداتی که در خود دارد جزئی از آن را تشکیل می دهد .
پیمان :
به بعضی از معاهدات که اهمیت زیادی داشته و جنبه بین المللی فراوان دارند و برای موضوع خاص و معینی منعقد میگردند اطلاق می شود .
موافقتنامه یا توافقنامه :
معاهده ای است که روابط دو دولت را در زمینه های مختلف اقتصادی ، تجاری ، فرهنگی ، مالیاتی ، حمل و نقل و غیره تنظیم و تعهدات دوجانبه را ایجاد می کند .
مقاوله نامه یا صلح نامه :
معاهده ایست که بموجب آن طرفین متعاهد ، اختلافی را به حکمیت یا داوری ارجاع میدهند .
یادداشت تفاهم :
به معاهده دوجانبه ای اطلاق می گردد که نمایندگان دو دولت بر سر موضوعات خاصی که معمولاً مبادلات اقتصادی ، بازرگانی ، صنعتی و غیره را در برمیگیرد ، به توافقهائی نائل می شوند و به موجب آن سایر معاهدات خود را منعقد ساخته و یا کمیسیونهای مشترک خود را در آینده تشکیل
می دهند .
پروتکل:
پروتکل دارای معانی زیر می باشد :
۱) به متممی می گویند که به یک معاهده منضم و یا بعد به آن افزوده شده باشد .
۲ ) به صورت جلسه کنفرانس یا اجلاس گفته می شود که نمایندگان کشورها موافقت خود را به آن اعلام نموده اند .
۳) سند امضاء یا معاهده بین المللی را (پروتکل امضاء) می نامند که حاوی اعتبار نامه امضاء کنندگان و اعلامیه ها وقیود وشروطی است که کشورها در هنگام امضاء مجاز به تصریح آن می باشند .
۴) صورتجلسه ای است که به منظور تشریح و تفسیر جزئیات معاهدات و نحوه تجرای آن یا تعدیل وتصحیح موادی از ان تهیه و تنظیم می گردد و در اصطلاح بین المللی به اینگونه متون پروتکل می گویند .
پروتکل می تواند بین دولتها یا مامورین ذیصلاح و منتخب دولتها مانند مرزبانهای دوطرف مبادله گردد .
قرارداد:
توافقی است بین دودولت یا چند طرف که اجباری را بر اجرا یا عدم اجرای موضوع بخصوص ایجاد نماید .
یادداشت :
نامه رسمی است که به وسیله نماینده سیاسی به حکومت خارجی تسلیم می شود .این نامه متضمن تشریح مسائل وتقاضای پاسخی است این نامه با عبارات تعارف آمیز سیاسی ختم و
سپس مهر و امضاء می شود .
اختیار نامه :
سند نوشته ای است که به نماینده یا نمایندگان تام الاختیار کشورها از جانب مقام صلاحیتدار داخلی صادر می گردد و در آن اجازه مذاکره و عقد قرارداد به آن نماینده یا نمایندگان داد می شود .
مجموعه قراردادهای دوجانبه :
مقدمه :
احترام به تعهدات بین المللی ، که معمولاً بصورت قراردادهای دو جانبه در می آید یکی از ارکان عمده سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می باشد.
ارتباطات ، اساس و شالوده دیپلماسی را تشکیل میدهد این ارتباطات بایستی بین دولتهای کشورها صورت بگیرد و این فرآیند می تواند بطور مستقیم بین روسای دولتها و نمایندگان آن و یا به طور غیر مستقیم از طریق مکاتبات انجام شود .
بین کشورها ی بزرگ وکشورهای همسایه ، دیپلماسی در بالاترین سطح خود می تواند به ساده ترین و منطقی ترین وجهی به وسیله روسا یا نمایندگان دولتها از طریق ملاقاتهای رو در رو و از راه گفتگو صورت گیرد .
مرزبانان جمهوری اسلامی ایران با اخذ استوارنامه از وزارت امور خارجه به عنوان نماینده رسمی دولت بر اساس قراردادهای دو جانبه برای استیفای حقوق دولت و اتباع مرزنشین با همتایان خود از کشورهای همسایه در مرزها ملاقات می نمایند .
بخشهائی از قراردادهای انتظامات مرزی ایران و کشورهای همسایه در ارتباط با نحوه عمل مرزبانان در بررسی مشترک و حل و فصل مسائل مرزی بشرح زیر می باشد
جمهوری اسلامی ایران و ترکیه :
قرارداد راجع به امنیت منطقه سرحدی و تصفیه حوادث مرزی و پروتکل ضمیمه
پانزده خرداد ۱۳۱۶ ( ۱۴ مارس ۱۹۳۷ )
شامل ۲۹ ماده که بعضی از مواد مربوط به ملاقات کلانتران مرز بشرح زیر می باشد .
ماده ۴ : حوادث و اختلافات مذکوره در این قرارداد از طرف مصادر امورسرحدی طرفین مورد رسیدگی قرارگرفته و تصفیه خواهند شد .
مصادر در امور مزبور بقرار ذیل هستند :
از طرف ایران :
در درجه اول معاونین کلانتر مرز (مرزبان درجه۲)
در درجه دوم کلانتران مرز(مرزبان درجه یک )
از طرف ترکیه :
در درجه اول قائم مقام ها
در درجه دوم ولات
– مصادر امور سرحدی در درجه اول مرتباً هر دوماه یک بار جلسه ای خواهند داشت و جلسه فوق العاده آنها به فوریت و برحسب تقاضای یکی از طرفین معاهده که باید در مراسله خود علت انعقاد جلسه را ذکر بکند، صورت خواهد گرفت .
مصادر امور درجه ۲ مرزبان درجه یک سالی دوبار اجلاس خواهند داشت و در صورت لزوم به فوریت تشکیل جلسه خواهند نمود .
برای تسهیل اجرای مقررات این قرارداد و تامین حفظ روابط حسن همجواری در سرحدات مشترکه طرفین متعاهدین موافقت حاصل نمودند که کمیسیون عالی سرحدی که دارای اعضاء متساوی از طرفین باشد تشکیل بدهند .
جمهوری اسلامی ایران وعراق:
قانون موافقتنامه بین ایران و عراق راجع به کلانتران مرز :
قانون فوق مشتمل بر بیست ماده در تاریخ ۵ دیماه ۱۳۵۴ (۲۶ دسامبر ۱۹۷۵) به تصویب رسیده است .
هریک از طرفین متعاهدین برای هریک از مناطق مرزی مشروحه زیر یک کلانتر مرز تعیین خواهند نمود :
در عراق در ایران
بصره خرمشهر
عماره سوسنگرد
علی غربی دهلران
بدره مهران
مندلی سومار
خانقین قصرشیرین
حلبچه نوسود
پنجوین مریوان
شهربازار بانه
پشدار سردشت
چومان پیرانشهر
تعداد و مقر کلانتریهای مرزی فوق الذکر با توافق مشترک از طریق دیپلماتیک قابل تغییر می باشد .
هر کلانتر مرز حق دارد تعدادی معاون که احتیاج داشته باشد تعیین نموده و اسامی و عناوین و وظایف آنها را به کلانتر مرز طرف متعهد دیگر اعلام نماید .
کلانتران مرز تدابیر لازم برای حل و فصل مسائلی که در حیطه صلاحیت آنها است اتخاذ خواهند نمود . به هنگام بروز حوادث کلانتران مرز متفقاً به بررسی پرداخته و نتایج حاصله را در صورت جلسه ای درج خواهند نمود .
مسائلی که معاونین کلانتران مرز نسبت به آن به توافق نرسیده اند تابع تصمیم کلانتران مرز خواهند بود .
حوادثی که نسبت به حل و فصل آنها کلانتران مرز بتوافق نرسیده باشند توسط کمیسیون دائمی حل و فصل خواهد شد .
طرفین متعاهدین یک کمیسیون دائمی متشکل از تعداد مساوی عضو برای هماهنگ نمودن وظایف کلانتران مرز تشکیل خواهند داد .
این کمیسیون لااقل یکبار در سال به تناوب در ایران و عراق تشکیل جلسه خواهد داد و در هر موقع که اوضاع و احوال ایجاب نماید نیز می توان آنرا دعوت به اجلاس نمود .
کمیسیون دائمی سعی خواهد نمود مسائلی را که نسبت به آن کلانتران مرز بتوافق نرسیده اند از طریق دوستانه حل و فصل نمایند .
جمهوری اسلامی ایران و افغانستان :
قرارداد کمیساران سرحدی مصوب ۵ تیر ماه ۱۳۳۵
مشتمل بر ۱۵ ماده می باشد .
دولت ایران و دولت افغانستان هریک سه کمیسار (مرزبان) در طول خط سرحدی بطریق ذیل تعیین می نماید .
ایران افغانستان
زابل چخانسور (نیمروز)
گزیک (یزدان) کلاته نظر (شیندند)
تایباد اسلام قلعه
کمیساران سرحد (مرزبانان) طرفین می توانند برحسب احتیاج یک یا دو معاون (مرزبان درجه۲ ) داشته باشند .
هریک از کمیساران سرحدی می توانند از طرف خود مامورین کوچکتری را وکالت دهند که فقط راجع به حل قضایای کوچک با اطلاع دادن بطرف دیگر وبا اقدام فوری تدابیر لازم اتخاذ نمایند .
کمیساران سرحدی موظف اند هر ماه یکدفعه در صورت لزوم مجلس رسمی تشکیل داده و پیش آمدهای حدودی (مرزی ) را مطرح و صورتمجلس تنظیم نمایند .
جمهوری اسلامی ایران وشوروی سابق(ترکمنستان، آذربایجان ، ارمنستان)
قرارداد راجع به انتظامات مرزی ایران و شوروی سابق و ترتیب تصفیه اختلافات و حوادث در مرز
مشتمل بر ۴۴ ماده در تاریخ ۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۶ ( ۱۴ مه ۱۹۵۷ )
به تصویب طرفین رسیده است .
مرزبانان جهت حل و فصل اختلافات و حوادثی که در مرز پیش می آید و مربوط به وظائف آنان است اقدامات لازم را می نمایند در اینگونه موارد مرزبانان پس از حصول موافقت نظر مشترکاً به اختلافات و حوادث رسیدگی و مراتب را در صورتجلسه قید می نمایند .
(ایران- آذربایجان )
کمیسیون مشترک مرزی و ملاقات فرماندهان مرزبانی دو کشور براساس یادداشت تفاهم (تشکیل کمیسیون مشترک مرزی جمهوری اسلامی ایران وجمهوری آذربایجان که در تاریخ ۱۱/۴/۱۳۷۳ (۲/۷/۱۹۹۴) بین وزرای امورخارجه دو کشور امضاء شده است .
(ایران – ترکمنستان)
اجلاس کمیسیون عالی مرزی –کنسولی ایران و ترکمنستان علاوه برملاقات مرزی مرزبانان درجه یک به منظور حل و فصل مسائل و مشکلات مرزی برگزار می شود .
جمهوری اسلامی ایران – پاکستان
قرارداد انتظامات مرزی ایران و پاکستان مشتمل بر ۳۱ ماده
در ۳۰ مرداد ۱۳۳۹ (۲۱ اوت ۱۹۶۰ ) بتصویب رسیده است .
نام و نام خانوادگی وتعداد حوزه عملیات و مقر دائمی نمایندگان طرفین و جانشینان و معاونین آنها از طریق سیاسی به اطلاع طرف دیگر می رسد .
جانشینان از تمام اختیاراتی که به روسای آنان داده شده است استفاده می نمایند و در غیاب روسا وظایف آنان را انجام می دهند در هر حال تصمیمات متخذه از طرف معاونین راجع به حوادث مرزی پس از تصویب روسا به موقع اجراء گذارده می شود .
اجلاس کمیسیون مشترک مرزی ایران و پاکستان که علاوه بر ملاقات مرزبانان درجه یک و دو بمنظور رسیدگی به مسائل مرزی و تامین انتظام و امنیت سرحدی دو کشور برگزار میشود .
پایگاه اطلاع رسانی نیروی انتظامی
