مشاهیر سیاست

علاء السلطنه، مرد دیپلماسی

علاء السلطنه، مرد دیپلماسی

میرزا محمدعلی خان فرزند میرزا ابراهیم مهندس متولد سال ۱۲۵۳ ه ق است و از تربیت یافتگان دوره عباس میرزا نایب السلطنه بوده و رشته مهندسی را زیر دست افسران فرانسوی آموخت. وی با سمت ناظم آجودانباشی به استخدام وزارت خارجه درآمد و ابتدا به مدت ده سال مامور کارپردازی بمبئی بود و سپس عنوان «کارپرداز» را احراز کرد و آنگاه کارپرداز بغداد شد و در این مقام به رفع اختلافات اهل سنت با شیعیان ایرانی پرداخت.

وی سپس سرکنسول شد و ناصرالدین شاه را در سفر به تفلیس همراهی کرد. وی در جریان قرارداد رژی دائماً با رئیس الوزرای انگلیس ملاقات و واسطه ابلاغ پیام های محرمانه شاه و امین السلطان به او می شد و از همین زمان با دیپلمات های انگلیسی مناسبات نزدیک داشت و توانست نظر دولت ایران و انگلیس را جلب نماید. زمانی که فرمان مشروطیت به وسیله مظفرالدین شاه قاجار صادر شد وی به تهران احضار شد و در کابینه میرزا نصرالله خان مشیرالدوله در مقام وزارت امور خارجه ابقا شد. مظفرالدین شاه قاجار از روابط بسیار حسنه بین علاء السلطنه و مقامات انگلیسی به خوبی آگاه بود و بر این تصور بود که در وزارت خارجه کسی باید قرار گیرد که زبان انگلیسی ها را خوب فهمیده و بتواند با آنها رابطه دیپلماسی خوبی برقرار کند. زمانی که مجلس شورای ملی بمباران شد وی در مقام وزارت خارجه قرار داشت و پس از خلع محمدعلی شاه از سلطنت، در ترمیم کابینه سپهدار تنکابنی مجدداً عهده دار وزارت خارجه گردید. اما مجلس یک بار وی را به واسطه اقامت قشون روسیه در ایران استیضاح کرد و به او رای اعتماد نداد و از کار برکنارش کرد. از رخدادهای زمان رئیس الوزرایی علاء السلطنه، یکی ورود افسران سوئدی به ایران برای نظم دادن به امور نظمیه و ژاندارمری ایران بود. پس از ورود آنها «کلنل یالمارسون» به ریاست ژاندارمری و «کلنل وستداهل» به ریاست نظمیه منصوب شدند. آنها توانستند به سرعت سازمانی را که بتواند پاسخگوی نیازهای داخلی باشد آماده سازند. زمانی که ژاندارمری و نظمیه به وضعیت مطلوب رسیدند از آنها در جهت خلع سلاح بختیاری ها بهره گرفته شد. وی در جریان رئیس الوزرایی اش امتیاز راه آهن جلفا به تبریز را دو دستی تقدیم روس ها کرد و برای آن که عدالت را برقرار کند و دست انگلیسی ها از این خوان گسترده کوتاه نماند امتیاز راه آهن بندر محمره را تا خرم آباد در اختیار دولت انگلیس قرار داد. علاء السلطنه همچنین برای هزینه تاجگذاری احمدشاه از دولت انگلیس تقاضای وام نمود و بانک شاهی به اشاره دولت انگلیس مبلغ ۱۰۰ هزار لیره در اختیار دولت ایران قرار داد. گروهی وی را مردی درستکار و با احساسات ملی – مذهبی و همیشه محافظه کار می دانند، اما گروهی دیگر وابستگی وی به انگلیس و عدم مقاومت وی را در عرصه سیاست خارجی بزرگترین ضعف وی می دانند. علاء السلطنه به زبان های روسی، فرانسه و انگلیسی مسلط بود و گفته می شود اولین قانون سازمان وزارت امور خارجه در زمان وزارت وی تدوین شده است. وی در سن ۸۳ سالگی در۱۳۳۶ ه ق در تهران فوت کرد.

محمود فاضلی منبع : ایران یکصد سال پس از مشروطیت

نمایش بیشتر

سید محسن مدنی بجستانی

مهندس برق قدرت - فوق لیسانس علوم سیاسی

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا